Kennis combineren voor duurzame energie Merwedekanaalzone
Langs de oevers van het Merwedekanaal in Utrecht verandert een voormalig bedrijventerrein in een groene wijk met duizenden woningen, winkels, horeca, scholen en gezondheidszorg. De gemeente werkt aan een integrale, duurzame energievoorziening die past bij de groene ambities voor dit gebied. De RUD heeft expertise op het gebied van grondwater in huis en ondersteunt de gemeente als adviseur. Bodemenergiespecialist Alexander Obermeijer legt uit hoe er één optimaal geheel moet ontstaan uit bestaande en nieuwe bronnen en systemen: “We zijn een puzzel aan het leggen terwijl het voorbeeld nog niet helemaal duidelijk is.”
De warmtevoorziening van Merwedekanaalzone moet straks op duurzame energiebronnen gaan draaien, zoals thermische energie uit oppervlaktewater en een uitgebreid integraal open bodemenergiesysteem. Om dit mogelijk te maken, is dit toekomstige stadsdeel aangewezen als interferentiegebied en is er een bodemenergieplan opgesteld. Hierdoor zijn alle bodemenergiesystemen vergunningplichtig en kan de gemeente aanvullende eisen stellen in een bodemenergieplan. Doel: een samenhangend geheel van open bodemenergiesystemen en energie uit oppervlaktewater. Zowel bestaande als nog aan te leggen systemen worden schakels die op elkaar aan moeten sluiten.
Bouwen en grondwater
De warmte-koudeopslag (WKO, open bodemenergiesysteem) van Holland Casino was er al. Toen hier in 2019 een nieuwe vergunning voor aangevraagd werd, waren de kaders voor de integrale voorziening nog in ontwikkeling. Alexander: “Dit bestaande systeem was één van de eerste schakels binnen de integrale gedachte rondom Merwedekanaalzone. Het eventueel inkoppelen van dit systeem in de integrale aanpak moest al bij de aanvraag gedekt zijn, anders staat deze WKO toekomstige ontwikkelingen mogelijk in de weg.” Bij het behandelen van de aanvragen voor open bodemenergiesystemen moeten het bouwdeel, waarvoor de gemeente bevoegd gezag is, en het grondwaterdeel waarvoor de RUD namens de provincie aan de lat staat, op elkaar aansluiten. Alexander: “Vandaar dat wij op het gebied van bodemenergie de gemeente Utrecht adviseren.”
Dubbel integraal
De integrale warmtevoorziening voor de Merwedekanaalzone is niet alleen integraal in de werking, maar ook in de aanpak: visie, beleidskaders, vergunningverlening en toezicht moeten net zo goed met elkaar samengaan als de energieschakels. Belangrijke uitgangspunten voor de energievoorziening zijn gelijkwaardige verdeling voor gebruikers, geen beperkingen voor de toekomst veroorzaken en betaalbaarheid. Op basis hiervan is een haalbaarheidsstudie gedaan en zijn archetypes voor de bodemenergiesystemen vastgesteld. Bijvoorbeeld voor hoogbouw of geschakelde bouw. Hieruit volgden kaders en regels waar initiatiefnemers en ontwikkelaars zich moeten houden. Voor de duidelijkheid: deze zijn aanvullend en gelden specifiek voor de Merwedekanaalzone en kunnen extra kosten opleveren. Alexander: “Het kan bijvoorbeeld zijn dat bronnen 40 meter verplaatst moeten worden voor de beste werking van het geheel. Dit betekent: extra leidingen en pompen. Ontwikkelaars snappen dat omdat de gemeente duidelijke kaders stelt en een steeds transparantere visie heeft.”
Meer RUD bij de Merwedekanaalzone
Bij een grootschalige ontwikkeling zoals de Merwedekanaalzone, is de RUD op meerdere vlakken betrokken. Bijvoorbeeld als toezichthouder bij de sanering van het voormalige defensieterrein. De gemeente schreef in 2013 de vorige eigenaar van het terrein aan om de bodem te saneren. Deze stelde de sanering uit. Vanaf juli 2014 nam de RUD het toezicht van de gemeente over. Dankzij een goede samenwerking tussen gemeente en RUD, werd het terrein alsnog gesaneerd en kunnen er nu woningen worden gebouwd. Tijdens de sanering werden 10 ondergrondse tanks ontdekt, die nog niet waren meegenomen in het plan. Ook handelde de RUD geurklachten tijdens de sanering af.
Dieren beschermen
Een andere onderwerp waarbij de RUD de gemeente ondersteunt, is het beschermen van diersoorten. In (oude) gebouwen leven verschillende beschermde diersoorten zoals vleermuizen, huismussen en gierzwaluwen. Wie een gebouw sloopt of verbouwt, moet zoveel mogelijk voorkomen dat deze dieren worden verstoord of gedood. Dit is geregeld in de Wet natuurbescherming. Een belangrijke stap hierin is een ecologische quick scan bij Omgevingsvergunningen. De RUD beoordeelt een deel van deze quick scans. Zo kunnen de gemeentelijke ecologen zich meer richten op beleid om het beschermen van diersoorten een structurele plek te geven in een soortenmanagementplan voor het hele gebied.
Bedrijven
Tot slot voorziet de RUD de gemeente van adviezen over bedrijven en handelen we meldingen van bedrijven af. Voorbeelden in de Merwedekanaalzone zijn een advies over geluidsbelasting in de omgeving door een aardewerkpottenmakerij en de afhandeling van meldingen van een brouwerij.